Artikelencluster: Onderzoek naar pastorale bekwaamheid en professionaliteit

De praktisch-theologische discussie over het onderwerp pastorale professionaliteit is sinds het onderzoek waarop Hans Schilderman in 1998 promoveerde geïntensiveerd. Deze wetenschappelijke discussie heeft niet alleen betrekking op de geldigheid en betrouwbaarheid van het door Schilderman ontwikkelde onderzoeksinstrumentarium, maar meer in het algemeen ook op de relatie tussen praktisch-theologisch onderzoek enerzijds en pastorale beroepspraktijk anderzijds. Vanwege dat laatste, en ook vanwege het onderwerp: (onderzoek naar) de bekwaamheid en professionaliteit van de pastor, leek ons deze discussie voor u als pastor/lezer boeiend en relevant genoeg om ze hier in de vorm van twee artikelen van direct bij het onderwerp betrokken onderzoekers te presenteren.
In het eerste artikel, dat van Hessel Zondag, gaat het om de vraag: hoe bepaal je eigenlijk de bekwaamheid en professionaliteit van de pastor? Voor de beantwoording van die vraag kiest hij bewust een andere methode dan Schilderman. In zijn artikel 'Luisteraars die geloven' geeft hij een beschrijving van de opzet en uitvoering van een empirisch onderzoek waarin hij aan 235 pastores vroeg welke eisen zij aan zichzelf stellen. Op grond van de resultaten van dit onderzoek komt hij onder andere tot de conclusie dat de professionaliteit van het pastoraat baat heeft bij de uitbouw van de 'normatieve' professionaliteit: het pastoraat moet meer geprofileerd worden als een beroep met een religieus karakter.
Hans Schilderman, in eerste instantie door ons benaderd voor een nadere praktisch-theologische reflectie naar aanleiding van de inhoudelijke vragen waartoe het onderzoek van Zondag ons inziens aanleiding gaf (zie de paragraaf 'discussie' in diens artikel), gaat in zijn artikel eerst wat algemener in op de (methodologische) kritiek die zijn 'professionaliseringsonderzoek' heeft opgeroepen. Daarna belicht hij twee opmerkelijke resultaten uit het onderzoek van Zondag. Vervolgens beschrijft hij enkele motieven die aan de basis liggen van de kritiek op een te technische of zelfs technocratische benadering van het pastoraat. Ten slotte voorziet hij het begrip 'normatieve professionaliteit', dat wel wordt gepresenteerd als alternatief voor een 'technische professionaliteit', van enkele kanttekeningen. Al met al meent Schilderman dat de door Zondag verkregen onderzoeksresultaten juist steun bieden voor zijn eigen hypothese dat pastores over een weinig professioneel en religieus geëxpliciteerd vaardigheidsniveau beschikken. Oordeelt u zelf.

Hessel Zondag, Luisteraars die geloven. De eisen die pastores aan zichzelf stellen(523-536)
Hans Schilderman, Normen en feiten in de pastorale professionaliteit (537-557)
 

Overige artikelen

Leo Laeyendecker, Kan de kerk leren? (558-577)
De vraag of de kerk eigenlijk wel leren kán, wordt in dit sociologisch artikel beantwoord door eerst in te gaan op de maatschappelijke omstandigheden die tot de actuele aandacht voor leren hebben geleid. Vervolgens komt aan de orde wat het 'leren van organisaties' inhoudt. De daaruit verkregen inzichten worden toegepast op de r.-k. kerk als hiërarchische organisatie, waarbij ook de kerkelijke belemmeringen voor het leren ter sprake komen. Het betoog eindigt met enkele conclusies, die vooral positief zijn over het kerkelijk leervermogen op de 'lagere' niveaus.

Harry Stroeken, Literatuuroverzicht godsdienstpsychologie 1999 (578-597)
Gerben Heitink, Ontwikkelingen in de praktische theologie (8). Een kroniek (598-620)

Medewerkers aan dit nummer:
Heitink, dr. G., hoogleraar praktische theologie aan de VU-Amsterdam, M.H. Tromplaan 29, 2121 XD Bennebroek ()
Laeyendecker, dr. L., emeritus hoogleraar sociologie aan de RU-Leiden en oud-directeur van het MCKS te Driebergen, Marskramersbaan 16, 3981 TK Bunnik
Schilderman, dr. J.B.A.M., onderzoekscoördinator Empirische Theologie aan de Faculteit der Theologie van de KU-Nijmegen, Bongerd 76, 6581 TH Malden ()
Stroeken, dr. H.P.J., psychoanalyticus en hoogleraar pastorale psychologie aan de RU-Leiden, Prof. Pullelaan 33, 3571 JC Utrecht
Zondag, dr. H.J., universitair docent psychologie aan de Theologische Faculteit Tilburg, Olijfwilgstraat 40, 6523 KE Nijmegen ()