Editieredactie: Ciska Stark & Sake Stoppels

Ciska Stark, Hoort ieder in de eigen taal? Preekanalyse vanuit verschillende perspectieven

In preekonderzoek tekenen verschillende trends zich af. Een belangrijke vraag die lang onderbelicht is gebleven is die naar het verband tussen de theologische visie op de prediking en de vragen en uitkomsten bij de preekanalyse. Leveren verschillende benaderingen ook een verschillende waardering van prediking op en zo ja, waaruit blijkt dat dan? Dit artikel gaat in op de verschillende benaderingen, verkondigen, overtuigen, evoceren, als inleiding op een concrete preeksituatie die in beeld gebracht wordt in dit nummer en vanuit een aantal invalshoeken belicht.

Bram Grandia, 'De godservaring van Job'

Om een preek in perspectief te kunnen zien, te analyseren en te beschouwen vanaf zowel het protestantse als het rooms-katholieke erf is een 'voorbeeldpreek' genomen. Een preek over Job, afkomstig van de openbare IKON-website, en uitgezonden via de publieke omroep. IKON-pastor Bram Grandia heeft hiervoor zijn preek ter beschikking willen stellen. De keuze voor zijn preek is ingegeven door het feit dat een radiopreek per definitie op een breed publiek mikt, door 'iedereen' gehoord kan worden en zo ook door iedereen geanalyseerd mag worden.

Wim Dekker, Dichtbij het woord, dichtbij de hoorder, dichtbij de prediker zelf

Vanuit een nadrukkelijk relationele hermeneutiek wordt bezien hoe drie bewegingen, cirkelend om het Woord, de hoorder en de prediker zelf, gecommuniceerd worden in de voorbeeldpreek over Job. Met een checklist op details en de genoemde drieslag komt de auteur tot de conclusie dat de radiopreek vooral dichtbij de prediker zelf zit en dat er meer te verkondigen valt dan nu gebeurd is.

Kees Bregman, Op de woorden letten. Preekanalyse in het perspectief van talige vormgeving

Prediking is dienst aan het Woord met woorden. Voor de preekanalyse betekent de talige invalshoek: letten op de woorden. Welke taalregisters worden opengetrokken? Aan welke wereld(en) raakt het taalgebruik in de preek? Waar valt het stil omdat het raakt aan een onuitsprekelijk midden? Wat wordt aangeduid én verzwegen? Op welk moment houdt de preek de adem in?
'Ik denk dat een preek over Job dat ook nodig heeft: een moment dat voorganger en gemeente de hand op de mond leggen en zwijgen.'

Marco Visser, Letterknecht 

'Dat moment, waarop de hoorder zich hier en nu door de tekst aangesproken weet, of dat hij de tekst binnengaat als een wereld, dat is niet te organiseren. Ik kan mijzelf dit niet als doel stellen bij de arbeid, ik kan er hooguit rekening mee houden dat het kan gebeuren. En in de tussentijd doe ik mijn best te doen wat wel kan: mij aan de tekst houden en zo het Woord verkondigen. Daar heb ik mijn handen dan al vol aan.'

Jozef Wissink, Job aan zijn eind. Enkele notities bij een preek over Job

Het is toch wel een hele protestantse preek, die pastor Grandia gehouden heeft. Ik kan me nauwelijks een katholieke kerk voorstellen, waar de preek zo gehouden zou zijn, ook niet in een woord- en gebedsdienst op de middag. Dan is het al de moeite waard om erover na te denken waar dat aan ligt.

Evert Jonker, Job beluisteren. Constructies van wat hoorders mogelijk doen

'Ik "gebruik" de radiopreek om meer te weten te komen over de rol van de hoorder. Zo komt de preek terecht in een door Grandia niet beoogde context. Mijn analyse van hoorders bespreekt de vraag hoe de preek hen (of lezers) inschat en wat zij worden geacht te doen om de wereld van de tekst te betreden, eigen te maken en in te voegen in hun levenssituatie. Ik had enkele hoorders kunnen interviewen, maar doe wat anders. Vanuit de drie in dit themanummer onderscheiden stromingen van preken construeer ik mogelijke activiteiten van hoorders.'