Editieredactie: Bas van den Berg & Theo van Leeuwen

INLEIDING | Bas van den Berg & Theo van Leeuwen
Spelend verstaan
Bibliodrama als weg naar levensoriëntatie

Over bibliodrama, hoewel al decennia een constante factor in de levensbeschouwelijke praxis en theologische reflectie, is niet veel geschreven in Nederland. Dit nummer van Handelingen beoogt een stand van zaken te geven van de huidige situatie, maar neemt daarin in het bijzonder mee de ontwikkelingen van de laatste jaren op het gebied van doelgroep- en contextdifferentiatie, alsmede de betekenis van hermeneutisch-narratieve en semiotische theorievorming voor deze werkwijze.

U kunt de hele inleiding lezen door te klikken op Inleiding

Bibliodrama in context

PRAKTIJK 1 | Jes Bouwen

De klas op stelten voor het Woord van God. Ze stommelen het lokaal binnen, soms uitbundig en wild, soms uitgeput en versuft met slepende voeten. Ze zijn ongeveer 18 jaar, jongens en meisjes, uit intellectueel sterke richtingen, maar ook uit studierichtingen die rechtstreeks op het beroepsleven voorbereiden. In groepen van minstens twintig volgen ze les op een middelbare school op het Vlaamse platteland tegen de grens met Nederland. Het is godsdienstles.

PRAKTIJK 2 | Trudy Struijs
Speler in het verhaal van God en de mensen

Het is begin december, de vijfde week in deze training Klinische Pastorale Vorming. We vertrekken naar de Kapittelzaal om bibliodrama te gaan doen. Het zal de enige keer in dit blok van drie weken zijn. Ik voel de spanning in de groep: ‘Wat zullen we gaan doen?’, ‘Heb ik er eigenlijk wel zin in?’ ‘Ik ga voor een bijrol …’ We zetten de stoelen in een kring.

PRAKTIJK 3 | Aart Verburg
Samen werken aan het verhaal en aan onszelf

Na een eerste kennismaking met bibliodrama tijdens mijn studie theologie in de jaren zeventig van de vorige eeuw, kwam het weer aan bod in de opleiding tot zendingspredikant. Als studentenpredikant in Indonesië deed ik bibliodrama met predikanten tijdens studiedagen. Terug in Nederland werd ik als docent aan het Hendrik Kraemer Instituut gevraagd om in Oegstgeest een workshop bibliodrama te verzorgen. Toen ik daar in 2010 als gemeentepredikant kwam te werken, bleek er inmiddels een bibliodramagroep te zijn ontstaan.

REFLECTIE | Jan Lap & Marjorie Lap-Streur
Collegiale en methodische reflecties op de drie praktijkberichten

In reflectie op de drie praktijkberichten bibliodrama analyseren en peilen Jan Lap en Marjorie Lap-Streur de creatieve krachten die bibliodrama in mensen losmaakt. Een energie om anders naar zichzelf, naar elkaar en naar een zinrijk verhaal te leren kijken en luisteren.

IN BEELD | Corja Menken-Bekius & René Rosmolen 
Ieder mens dorst naar een bron

Bij wijze van beeldmeditatie hebben wij een dialoog opgezet bij het beeld ‘Conversation piece’ van Juan Muñoz. We maakten er een bibliodrama van.

Bibliodrama in diversiteit

BESCHOUWING | Jean Agten
Speelruimte voor vele leeftijden. Ontmoetingsplek voor levensoriëntaties

Bibliodrama is in oorsprong een bijbels ‘spel’ dat onder volwassenen gespeeld werd, maar waarvan de betekenisvolle rijkdom voor jongeren en kinderen, in hun persoonlijke doorleefde levensbeschouwelijke groei, snel werd onderkend. De veelheid aan betekenissen, spelenderwijs aan de bijbelverhalen ontsproten, gecombineerd met de diversiteit in ontwikkelingsgroei van kind tot oudere brengt een grote inhoudelijke verscheidenheid bij deelnemers aan het licht. Een diversiteit op het vlak van levensoriëntatie en (meervoudige) identiteitsvorming die de levensbeschouwelijke grenzen overschrijdt. Dit artikel valt in twee delen uiteen. Een eerste deel belicht gelijkenissen en verschillen bij leeftijd en groei als uitdagingen voor bibliodrama. Een tweede deel verkent bijdragen van bibliodrama aan het omgaan met levensbeschouwelijke diversiteit in de samenleving.

THEORIE | Thijs Tromp
Een nieuwe versie van jezelf uitproberen op een bijbels podium
De werking van spel en verhaal in bibliodrama

Met bibliodrama kwam ik in aanraking via een collega-docent aan de hogeschool waar ik vijftien jaar geleden werkzaam was bij de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening. Zijn vak was drama, het mijne ethiek. Zijn suggestie was dat ‘al dat gepraat over dilemma’s’ studenten niet echt verder hielp. Morele dilemma’s hebben een dramatische structuur, dus moet je er op speelse wijze mee aan de slag. Ik vermoed dat de scepsis van mijn gezicht te scheppen viel. Maar hij liet zich niet uit het veld slaan en stelde me voor mee te draaien in zijn bibliodramagroep. Ik ben op zijn uitnodiging ingegaan.

THEORIE | Willem Marie Speelman
Juist in het doen is het woord nabij

In ieder verhaal worden waarden gerealiseerd door het woord; in bibliodrama worden diezelfde waarden werkelijk door het gebaar. De vertelling gebeurt in een nieuwe setting opnieuw, het woord komt weer tot leven. En met het woord het heil dat het verkondigt. Met behulp van een semiotisch instrumentarium wil ik de logica van dit proces beschrijven, om zo het bibliodrama een eigen plaats te geven ten opzichte van het theater, het (exegetisch) onderzoek en het oorspronkelijke gebeuren.

PERSPECTIEF | Bas van den Berg
Bibliodrama over de grens

Dit artikel geeft een kort overzicht van wat er op het gebied van bibliodrama ‘over de grenzen’ van ons land gebeurt en zich aan het ontwikkelen is, in onder andere Duitsland, Zwitserland, Zweden, België en Hongarije.

INTERVIEW | Nico Krijn
‘Er zit een vreemd aspect aan bibliodrama’

Interview met Kati (prof.dr. K.E.) Röttger. Zij is sinds 2007 hoogleraar Theaterwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Zij studeerde theaterwetenschap, wijsbegeerte en Duitse literatuur aan de Freie Universität Berlin.

TRENDBERICHT | Wim Smeets
Supervisie en coaching in internationaal-organisatorisch perspectief

In het vorige Trendbericht over supervisie en coaching (Handelingen 2013/1) hebben we vooral stilgestaan bij pastorale supervisie en coaching in Nederland en Vlaanderen. Deze keer richten we ons op de internationale context. Organisatorische ontwikkelingen hebben invloed op de wijze waarop inzake supervisie en coaching wordt samengewerkt, gereflecteerd en gepubliceerd. Onze scope is net als de vorige keer niet uitputtend het totale terrein van supervisie en coaching, maar vooral het vlak van pastoraat en spiritualiteit. Historisch gezien is pastorale supervisie trouwens minstens zo oud als generieke supervisie (Smeets 2015). Binnen het bestek van een trendbericht beperken we ons tot een globale aanduiding. Uitgebreider over deze materie kunt u lezen in het literatuurbericht.