Themaredactie: Theo van der Zee

THEMACLUSTER - INLEIDING | Theo van der Zee
Weten wat te doen
Actualiteit en urgentie van praktische wijsheid

Werkers in de zorg, de kerk en het onderwijs worden net als andere professionals geacht te weten wat te doen. Ze komen in hun werk voor situaties te staan waarin soms wel en soms niet of maar nauwelijks duidelijk is wat er aan de hand is. Om dan te weten wat hen te doen staat, hebben professionals niet enkel ambachtelijkheid maar bovendien nood aan praktische wijsheid. Altijd is praktische wijsheid nodig, maar dringend gewenst als zich situaties voordoen waar maar beperkt zicht is op waar het om draait. Omdat professionele contexten gekenmerkt worden door complexiteit en ambiguïteit, lijkt praktische wijsheid momenteel meer dan ook gewenst. Dit themanummer geeft zicht op praktische wijsheid in professionele contexten als zorg, kerk en onderwijs en wil gelezen worden als een pleidooi voor meer ruimte voor praktische wijsheid.

TIPS BIJ HET THEMA
In het papieren nummer staan tips bij het thema.
In dit document vindt u ze ook.

THEMACLUSTER | Andries Baart
Praktische wijsheid – een onmisbare maar verwaarloosde professionele deugd

Mensgerichte beroepsbeoefenaren kunnen het niet stellen zonder praktische wijsheid. Maar wat is dat en waar is praktische wijsheid goed voor? Die twee vragen worden in deze bijdrage opgehelderd. Ik houd me sinds 2006 bezig met praktisch wijze professionaliteit en heb er veelvuldig over gepubliceerd – om die reden verwijs ik in de tekst zelf slechts globaal en verwijs ik naar een klein overzicht van essentiële en nuttige bronnen dat opgenomen is bij de Tips in het themagedeelte van dit Handelingen-nummer.

THEMACLUSTER | Ciska Stark & Hans Schaeffer
Praktische wijsheid en de opleiding tot werker in kerkelijke praktijken

Waar halen pastores en geestelijk verzorgers in de huidige tijd hun wijsheid vandaan? Hoe kunnen opleidingen voor deze complexe en onzekere tijd goed opleiden? Welke belangrijke academische keuzes en visies staan hier op het spel? Pleidooi voor doordenking én gebruik van het concept praktische wijsheid, meer en explicieter dan nu gebeurt.

THEMACLUSTER | Theo van der Zee
Aanvoelen en openhouden
Praktisch wijs handelen in de school

Leraren hebben in hun professionele handelen te maken met de ambiguïteit en contingentie van de onderwijspraktijk, met het oog op het realiseren van goed onderwijs. Leraren zullen daarom voortdurend wikken en wegen. Ze moeten zowel in staat zijn aan te voelen wat verschil maakt en wat er speelt, als ook de toekomst openhouden: twee cruciale aspecten.

THEMACLUSTER | Willem Marie Speelman
Een franciscaans wonderverhaal en de harde realiteit van geestelijk verzorger

De vraag naar praktische wijsheid hoor je nogal eens in de peinzende vorm: ‘Wat is wijsheid?’ oftewel: ‘Wat moeten we in godsnaam doen?’ Het is een vraag die gesteld wordt als de gewone manier van doen niet meer blijkt te werken. Dan helpen soms oude verhalen, die je de goede richting wijzen.

INTERVIEW HOOGLERAAR | Tom Lormans
‘Denker des Vaderlands’ Paul van Tongeren

Paul van Tongeren (1950) is een Nederlands filosoof en theoloog, gespecialiseerd in ethiek. Van 1986 tot 1991 was hij te Leiden vanwege de Radboudstichting bijzonder hoogleraar in de wijsbegeerte in relatie tot de katholieke levensbeschouwing. In 1990 aanvaardde hij het ambt van hoogleraar in de wijsgerige ethiek en de wijsbegeerte in verband met het recht aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Op 11 december 2015 hield hij in de St. Stevenskerk te Nijmegen zijn afscheidsrede. Vanaf april 2021 mag hij als Denker des Vaderlands de stem van de filosofie in het publieke debat laten klinken.

Wat houdt in uw ogen praktische wijsheid in?
‘Praktische wijsheid is een van de manieren waarop de aristotelische deugd van phronèsis of prudentia vertaald wordt. Ik vertaal die zelf het liefst met praktische verstandigheid of morele verstandigheid. Maar praktische wijsheid is tegenwoordig een veelgebruikte term daarvoor. Ik zal het proberen op te vatten als een aanduiding van wat bij Aristoteles phronesis heet.’

SLOTREFLECTIE | Hans Schilderman
Verstandigheid als professionele zorg

Aan de observaties over ‘praktische wijsheid’, neergelegd in de voorgaande artikelen door de diverse auteurs, verbindt Hans Schilderman drie conclusies, die voor het professioneel optreden van belang zijn.

IN BEELD | René Rosmolen
De wijze zaaier

Beeldmeditatie bij Vincent van Gogh, ‘De zaaier met ondergaande zon’, Arlès, 1888
Lees en bekijk de beeldmeditatie

ONDERZOEKSPRAKTIJK - DE PROMOTIE | Nienke Fortuin
The search for meaning in later life: An empirical exploration of religion and death
Death Studies. Nijmegen Studies in Thanatology, Bd. 6. LIT Verlag Zürich 2020

24 augustus 2020
Radboud Universiteit

(On)voltooid? Ouderen op zoek naar zin
Mijn promotieonderzoek richtte zich op de zoektocht naar zingeving door ouderen. Het fenomeen van ouderen met een ‘voltooid leven’, dat de laatste jaren veel publieke aandacht heeft gekregen in Nederland, laat zien dat het vinden van zin op hogere leeftijd niet vanzelfsprekend is. Want hoe vinden we zin in een leven dat steeds meer getekend wordt door afhankelijkheid, kwetsbaarheid, verlies en gebreken? Waar houden we ons aan vast wanneer de dood steeds dichterbij komt? En hoe vinden we überhaupt betekenis nu de religieuze ‘grote verhalen’, die sinds mensenheugenis de vragen rond leven en dood beantwoordden, veel van hun zeggingskracht verloren hebben?

ONDERZOEKSPRAKTIJK | Henk Schoon
Ophef over een strofe
Het ‘Jeruzalemlied’ van Willem Barnard

‘Weg ermee!’ en ‘Nee, dat kan echt niet meer’ was de reactie in 2016, gevolgd door ‘Racistisch’ in 2020, toen er nieuwe commotie ontstond over een gewraakte strofe in een lied van Willem Barnard: ‘De negers met hun loftrompet, /de joden met hun ster, / ...
Is het niet van belang, alvorens een lied te schrappen of niet meer te zingen, de tekst eerst te doorgronden? Wellicht wil de strofe iets heel anders zeggen dan er in deze tijd in wordt gehoord.

TRENDBERICHT | Theo Pleizier
Trendbericht Homiletiek 2015-2020

Hoewel het alweer enige tijd geleden is dat een trendbericht homiletiek in Handelingen verscheen, blijft de preek aandacht krijgen, zoals in het recente themanummer De magie van het gesproken woord (2020/1). In dit trendbericht concentreer ik mij op een paar ontwikkelingen in het vakgebied van de afgelopen vijf jaar, 2015-2020.

Dit trendbericht is als uitgebreider op de website te lezen: klik op literatuurbericht